Το Νέο Σύστημα Αξιολόγησης (Ν.Σ.Α.) του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών λειτουργών που προτείνεται από το ΥΠΠ (Απρίλιος 2009), σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι υιοθετεί τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και αρχές γύρω από την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών λειτουργών. Όμως σε επιμέρους σημεία υπάρχουν κενά, παραλήψεις ή έστω γκρίζα σημεία τα οποία πρέπει άμεσα να διευκρινιστούν, γιατί το καταστούν αναποτελεσματικό, μη λειτουργικό πριν καν υιοθετηθεί.
Υπάρχουν δύο βασικά ερωτήματα, που πρέπει να έχουμε συνεχώς στο μυαλό μας όταν προσπαθούμε να υιοθετήσουμε νέες αρχές και διαδικασίες στο χώρο της εκπαίδευσης:
· Πώς, πρακτικά, θα λειτουργήσει η συγκεκριμένη θεωρία, αρχή, επιστημονική διαπίστωση και μέσω ποιων μηχανισμών-διαδικασιών;
· Πόσο έχει αξιοποιηθεί η διεθνής επιστημονική βιβλιογραφία στο συγκεκριμένο τομέα, η οποία συνδέεται με την εφαρμογή της νέας θεωρίας, αρχής ή επιστημονικής διαπίστωσης σε συγκεκριμένα εκπαιδευτικά συστήματα;
Στο παρόν άρθρο είναι δύσκολο να σχολιάσω όλα τα σημεία του Ν.Σ.Α., γι΄ αυτό θα ασχοληθώ μόνο με το σημείο 3 (Ν.Σ.Α., «Εσωτερική αξιολόγηση σχολικής μονάδας», σ.10-14). Σε μεταγενέστερα άρθρα θα σχολιάσω τα υπόλοιπα σημεία-τομείς του Ν.Σ.Α.
Στη διεθνή βιβλιογραφία, όπως πολύ σωστά αναφέρει το Ν.Σ.Α., η αξιολόγηση των σχολικών μονάδων πλαισιώνει την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και εμπλέκει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (εκπαιδευτική αρχή, διεύθυνση σχολικής μονάδας, εκπαιδευτικούς, γονείς, μαθητές, ακαδημαϊκά ιδρύματα/Κέντρα Σχολικής Βελτίωσης) σε αυτή τη διαδικασία, ώστε να μοιράζονται ένα κοινό όραμα. Είναι βασικό σε μια διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης της σχολικής μονάδας, το κάθε εμπλεκόμενο μέρος και πρωτίστως οι εκπαιδευτικοί να νιώθουν ότι αποτελούν βασικό συστατικό στοιχείο της όλης διαδικασίας και οι απόψεις τους εισακούονται. Γιατί, σε τελική ανάλυση η διδασκαλία και η μάθηση συντελούνται μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας και το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης των αποτελεσμάτων τη φέρουν οι εκπαιδευτικοί.
Το Ν.Σ.Α., αναφέρεται στην εισαγωγή του θεσμού των προγραμμάτων Σχολικής Βελτίωσης όπου κάθε Σχολική Μονάδα σχεδιάζει και εφαρμόζει το δικό της πρόγραμμα (Ν.Σ.Α., «Εσωτερική αξιολόγηση σχολικής μονάδας», σ.12-13). Μελετώντας τη σχετική βιβλιογραφία στο θέμα βλέπουμε ότι το κίνημα Σχολικής Βελτίωσης (Σ.Β.) αναπτύχθηκε τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Στην αρχή η Σ.Β. αξιοποιήθηκε ως μια μέθοδος που αναφερόταν στο επίπεδο των εκπαιδευτικών με σκοπό τη βελτίωση των χαρακτηριστικών, συμπεριφορών και στάσεών τους, για την προαγωγή της αποτελεσματικής μάθησης των παιδιών. Με άλλα λόγια, οι μελέτες της Σ.Β. χρησιμοποίησαν τη βιβλιογραφία των χαρακτηριστικών των αποτελεσματικών εκπαιδευτικών σαν εργαλείο για βελτίωση και ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Μεταγενέστερα, οι έρευνες Σ.Β. συμπεριέλαβαν το επίπεδο του τμήματος και της σχολικής μονάδας, αφού αναγνώρισαν ότι η αλλαγή και η βελτίωση δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο στο επίπεδο των εκπαιδευτικών, αφού όλα τα επίπεδα αλληλοεπιδρούν και οποιεσδήποτε διαφοροποιήσεις σε ένα επίπεδο επηρεάζουν και τα άλλα. Οι ερευνητές αναγνώρισαν ότι η Σ.Β. θα έπρεπε να περιλαμβάνει όλες τα επίπεδα της σχολικής μονάδας, παρέχοντας τη δυνατότητα σε όλα τα συστατικά στοιχεία να βελτιωθούν και να συνεργαστούν. Στις μέρες μας είναι αποδεκτό ότι οποιοδήποτε πρόγραμμα Σ.Β. θα πρέπει να περιλαμβάνει:
· διαδικασίες για αλλαγή κουλτούρας
· διαδικασίες για αλλαγή του τρόπου διοίκησης
· βελτίωση όλων των επιπέδων της σχολικής μονάδας
· βελτίωση των «εξωτερικών» κέντρων που σχετίζονται με τη σχολική μονάδα π.χ. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
· επικέντρωση στην εκπαιδευτική διαδικασία (εντός του τμήματος)
· επικέντρωση στη μάθηση των παιδιών, όπως και των γενικότερων συνθηκών της σχολικής μονάδας που την ενισχύουν.
Ο σχεδιασμός ενός προγράμματος Σχολικής Βελτίωσης είναι μια χρονοβόρα, απαιτητική, επίπονη προσπάθεια και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται επιπόλαια ή αποσπασματικά. Καταρχήν, αποτελεί προϊόν της αξιολόγησης των διαφόρων πτυχών της σχολικής μονάδας (που επιτυγχάνεται με την εσωτερική αξιολόγηση, όπως προτείνεται από το Ν.Σ.Α.) όπως: μεθόδων διδασκαλίας, αποτελεσματικότητα μάθησης, κουλτούρα σχολικής μονάδας, οργάνωση-διοίκηση σχολικής μονάδας κτλ. Η επιλογή των μέσων και των διαδικασιών αξιολόγησης όπως επίσης και ο προγραμματισμός των ενεργειών, μέσων, μεθόδων και προτεραιοτήτων του προγράμματος Σ.Β. ανήκουν στη σχολική μονάδα.
Το ερώτημα είναι αν η σχολική μονάδα έχει αυτές τις ικανότητες και το κατάλληλο προσωπικό για να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα Σ.Β. Για αυτό το λόγο, πάντοτε, σε αυτή τη διαδικασία εμπλέκονται άτομα ή κέντρα (π.χ. Πανεπιστήμια, Κέντρα Σχολικής Αποτελεσματικότητας και Βελτίωσης) με τις απαραίτητες γνώσεις και εμπειρίες ενώ προηγείται σχετική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ώστε να αποκτηθούν οι κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες σχεδιασμού προγραμμάτων Σ.Β. (π.χ. μοντέλα Σ.Β.) και ταυτόχρονα να κτιστεί μια κουλτούρα επαγγελματικής και προσωπικής ανάπτυξης, που να καθιστά τη σχολική μονάδα σε έναν επαγγελματικό οργανισμό συνεχούς ανάπτυξης και μάθησης.
Επίσης, μια βασική αρχή είναι η δημιουργία περιφερειακών Δικτύων Σχολικής Βελτίωσης, όπου γίνεται καθοδήγηση, ενίσχυση και στήριξη των σχολικών μονάδων από ειδικούς και ταυτόχρονα ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών, εμπειρογνωμοσύνης ανάμεσα στις συνεργαζόμενες σχολικές μονάδες, που πιθανό κάποια προβλήματά τους να είναι κοινά, αφού ανήκουν στην ίδια περιφέρεια. Εξάλλου, με αυτό τον τρόπο είναι πιο αποτελεσματική η στήριξη και λιγότερο χρονοβόρα, διότι αν αναλογιστούμε ότι παγκυπρίως έχουμε περίπου 460 σχολικές μονάδες (Δημοτικής, Μέσης, Τεχνικής Εκπαίδευσης), πόσο χρόνο θα πάρει στους Ανώτερους Παιδαγωγικούς Συμβούλους (οι οποίοι θα πρέπει να είναι ειδικά καταρτισμένοι) να επισκεφθούν όλες τις σχολικές μονάδες και να τις καθοδηγήσουν/ενισχύσουν; Το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης σε πόσες σχολικές μονάδες μπορεί να ανταποκριθεί σε διάστημα ενάμισι μήνα, μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, όπου θα πρέπει να είναι έτοιμο το πρόγραμμα Σ.Β. της σχολικής μονάδας;
Ο χρόνος που προτείνει το Ν.Σ.Α. για σχεδιασμό και εφαρμογή ενός προγράμματος Σ.Β. είναι ανέφικτος (ένα-δύο χρόνια). Ένα πρόγραμμα θα πρέπει να είναι τουλάχιστο τριετές, με διαβαθμισμένους στόχους τόσο σε επίπεδο δυσκολίας όσο και χρονικής εφαρμογής. Με αυτό τον τρόπο παρέχεται η ευκαιρία για αναθεώρηση των στόχων και των μέσων ενώ δίνεται και η άνεση στους εκπαιδευτικούς να δράσουν συντονισμένα βασιζόμενοι σε αρχές και συγκεκριμένα μοντέλα. Εξάλλου δύο προβλήματα που παρατηρούνται συχνά στα προγράμματα Σ.Β. είναι η αντιγραφή έτοιμων προγραμμάτων από «πετυχημένες» λύσεις και η προσπάθεια για «γρήγορες» λύσεις βασιζόμενοι σε ανεπαρκή δεδομένα.
Ακόμη, πρέπει να ξεκαθαρίσει ο λόγος αποστολής της Έκθεσης εσωτερικής αξιολόγησης, που θα γίνεται στο τέλος κάθε σχολικού έτους, η οποία θα εγκρίνεται από το διδασκαλικό/καθηγητικό σύλλογο και θα διαβιβάζεται στο Υ.Π.Π. Θα χρησιμοποιείται για επανατροφοδότηση της σχολικής μονάδας (μα αφού αυτό θα γίνεται από τον Ανώτερο Παιδαγωγικό Σύμβουλο και το ανάλογο Κέντρο), για υιοθέτηση καλών πρακτικών από άλλες σχολικές μονάδες ή ως απόδειξη ότι η κάθε σχολική σχεδίασε και εφαρμόζει πρόγραμμα Σ.Β.; Η έκθεση θα κοινοποιείται προς τους γονείς (αφού μέλος τους συμμετέχει στη Συντονιστική Επιτροπή προγραμματισμού) και αν ναι πώς θα αποφευχθεί η σύγκριση μεταξύ των σχολικών μονάδων;
Ένα τελευταίο σημείο είναι τι γίνεται με το Αναλυτικό Πρόγραμμα; Θα παρέχεται μια σχετική ευελιξία στις σχολικές μονάδες να διαφοροποιούν ένα ποσοστό του Αναλυτικού Προγράμματος των διαφόρων θεμάτων (π.χ. 15%) ώστε να αξιοποιείται ο ανάλογος διδακτικός χρόνο από το σχολική μονάδα σε θέματα που έχουν σχέση με εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία θεωρεί το σχολείο ότι είναι αναγκαία για να ικανοποιηθούν οι ιδιαιτερότητες της τοπικής κοινωνίας και τα μαθησιακά χαρακτηριστικά των μαθητών του και γενικά να εξυπηρετούνται οι στόχοι του προγράμματος Σ.Β.;
Συμπερασματικά, το Ν.Σ.Α. του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών λειτουργών που προτείνεται από το ΥΠΠ (Απρίλιος 2009) είναι μια αξιόλογη προσπάθεια, βασιζόμενη σε επιστημονικά δεδομένα. Στο παρόν άρθρο έγινε μια σύντομη κριτική ανάλυση του σημείου 3 (Ν.Σ.Α., «Εσωτερική αξιολόγηση σχολικής μονάδας», σ.10-14) και ειδικότερα της νέας πρόνοιας που εισάγεται σχετικά με τα προγράμματα Σ.Β. Τελειώνοντας, θέλω να υπενθυμίσω ότι βασικό σημείο της όλης προσπάθειας, για να είναι επιτυχημένη, αποτελεί η συσχέτιση της βιβλιογραφίας γύρω από τη Σ.Β. και την εσωτερική αξιολόγηση, της πολιτικής αντίληψης των δεδομένων και της πρακτικής εφαρμογής της καινοτομίας.
Χρίστος Γιασεμής
Εκπαιδευτικός Δημοτικής
Ph.D. in Education
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου