Συμμετοχή του Ι’ Δημοτικού Σχολείου Λεμεσού (Κ.Β.) σε εκπαιδευτικό σεμινάριο στην Ισπανία στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Erasmus + Η επιρροή του Γκαουντί στη δημιουργική διδασκαλία…

Όσοι έχουν επισκεφθεί τη Βαρκελώνη, σε πολύ λίγο χρόνο αντιλήφθηκαν ότι η πόλη οφείλει τη μοναδική ομορφιά της στα σουρεαλιστικά αρχιτεκτονικά οικοδομήματα του Antoni Gaudi. Αδιαμφισβήτητα, το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτών των δημιουργιών είναι η παραμυθένια μαγεία που εκπέμπουν, κάτι που κάνει το θεατή όχι μόνο να μην βαριέται ποτέ να τα κοιτάζει - όσες φορές κι αν βρεθεί μπροστά τους - αλλά και να απολαμβάνει τη διαδικασία, γοητευμένος πάντα από την τεχνική τους.

           Άραγε μπορούμε να έχουμε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο όπου οι δάσκαλοι-αρχιτέκτονες θα οργανώνουν διδασκαλίες έτσι ώστε οι μαθητές να απολαμβάνουν και να γοητεύονται από τη διαδικασία μάθησης; Με αυτό τον προβληματισμό, δύο εκπαιδευτικοί του Ι’ Δημοτικού Σχολείου Λεμεσού (Κ.Β.), συμμετείχαν το Φεβρουάριο του 2016 σε σεμινάριο στην ατμοσφαιρική Βαρκελώνη με θέμα: «Βeing a creative teacher: Creativity and Innovation in teaching and learning for a better classroom» που προσφέρθηκε από τον εκπαιδευτικό φορέα M&M Profuture Training, S.L. στην περιοχή Cornella de Llobregat στην Ισπανία.

 

Αναζητώντας τα στοιχεία της δημιουργικής διδασκαλίας, τις περισσότερες φορές εμείς οι εκπαιδευτικοί φορτώνουμε την ευθύνη στο εκπαιδευτικό σύστημα, στις όποιες ελλείψεις υλικοτεχνικής υποδομής και τεχνολογικής υποστήριξης, στο εκπαιδευτικό υλικό κτλ. Ας παραβλέψουμε για λίγο τον παράγοντα ‘εκπαιδευτικό πλαίσιο’ και ας επικεντρωθούμε στους άλλους δύο παράγοντες που εμπλέκονται στη διαδικασία μάθησης: το μαθητή και το δάσκαλο. Η πλειοψηφία των μαθητών και στις δύο βαθμίδες της εκπαίδευσης έχουν ένα κοινό γνώρισμα: βαριούνται κατά τη διάρκεια του μαθήματος! Ο απογευματινός τους χρόνος είναι γεμάτος με τόσα πολλά ενδιαφέροντα ερεθίσματα, που συγκρινόμενα με τα σχολικά κάνει τα δεύτερα να μοιάζουν υπερβολικά ανιαρά.

Ποια στοιχεία πρέπει να περιλαμβάνει λοιπόν ένας εκπαιδευτικός σχεδιασμός ώστε να προάγει τη δημιουργική μάθηση; Η συμμετοχή στο σεμινάριο αυτό, που μπορώ να πω ήταν το πιο ανατρεπτικό στο οποίο συμμετείχα, κατέδειξε και με θεωρητικό αλλά κυρίως με βιωματικό-πρακτικό τρόπο τα πιο κάτω στοιχεία:

Συναισθηματική δέσμευση ή αν θέλετε teaching is to touch a life forever. Μια βασική παιδαγωγική αξία. Η τέχνη του δασκάλου να καταφέρνει να αγγίζει τις ψυχές των μαθητών, να τους εμπνέει. Βασική προϋπόθεση είναι ο δάσκαλος να μην διστάζει να τσαλακώσει την εικόνα του, να εκφράσει τα συναισθήματά του και να δείξει ότι κι αυτός είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα άνθρωπος κα μετά δάσκαλος. Στις τάξεις που αναπτύσσονται τόσο εκπαιδευτικές όσο και ανθρώπινες σχέσεις, οι μαθητές εμπιστεύονται το δάσκαλό τους, νιώθουν άνεση, ασφάλεια. Όταν οι μαθητές νιώθουν ασφάλεια, χαλάρωση αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους κι αυτό τους απελευθερώνει, έτσι ώστε να εκφράσουν αυτό που σκέφτονται, αυτό που νιώθουν χωρίς το δισταγμό ή το φόβο της απόρριψης. Η ελεύθερη έκφραση εξασφαλίζει τα εχέγγυα για την έκφραση της δημιουργικότητας. 

Ομαδικές εργασίες. Πολλά έχουν γραφτεί για τα πλεονεκτήματα των ομαδικών εργασιών. Αυτό που επισημαίνεται για άλλη μια φορά είναι ότι, σε τάξεις μικτής ικανότητας πρέπει να υπάρχουν ξεκάθαροι ρόλοι και ιεραρχημένοι στόχοι έτσι ώστε κάθε μέλος της ομάδας να απολαμβάνει το αίσθημα της συμμετοχής, της συμβολής στην εργασία αλλά και της επιτυχίας. Επιπλέον η αλληλεπίδραση των μελών και η ανταλλαγή πολλών διαφορετικών απόψεων προάγει το δημιουργικό πνεύμα τόσο σε ομαδικό όσο και σε ατομικό επίπεδο.

Παιγνιδοποίηση (Gamification). Δεν υπάρχει παιδί ή ενήλικας που να μη απολαμβάνει, να μη διασκεδάζει τη συμμετοχή του σ’ ένα παιχνίδι. Ένα δομημένο παιχνίδι στο πλαίσιο του μαθήματός μας, με ποικιλία ερωτήσεων και φυσικά με επιβράβευση έχει μεγαλύτερη επίδραση στους μαθητές μας από ότι μια τυπική δραστηριότητα. Κι αυτό γιατί η συμμετοχή μας σε ένα παιχνίδι αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης, ενός εκ των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου μας που συνδέεται με την ικανοποίηση και την ευχαρίστηση.  Σύμφωνα με μελέτες του κορυφαίου καθηγητή νευροεπιστήμης

Γ. Φρήμαν, η ντοπαμίνη αυξάνει την περιέργεια και ξυπνά τη φαντασία, ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την αισιοδοξία, δίνει κίνητρο και προκαλεί διάθεση για μάθηση.

Αναδιαμόρφωση της ύλης. Το ότι το βιβλίο δεν είναι τυφλοσούρτης, το ότι οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να διδάσκουν ένα σχολικό εγχειρίδιο αλλά το αναλυτικό πρόγραμμα το έχουμε ακούσει επανειλημμένες φορές. Για ποιο λόγο όμως οι εκπαιδευτικοί να μπαίνουν σε τέτοιες κοπιαστικές και χρονοβόρες διαδικασίες; Για τον εξής απλό λόγο: διδάσκοντας θεματολογία στο πλαίσιο των ενδιαφερόντων των μαθητών διατηρείς πρώτιστα το ενδιαφέρον τους και εξασφαλίζεις μετέπειτα τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία. Οι μαθητές έχουν άποψη στην επιλογή των θεμάτων κι έτσι τα μαθηματικά προσαρμόζονται στις ανάγκες της μαθητικής ζωής (οι δεκαδικοί στην καντίνα, η γεωμετρία στα γήπεδα της γυμναστικής), το γλωσσικό μάθημα κατευθύνεται από τις αναδυόμενες επικοινωνιακές καταστάσεις (επιστολή, αφίσα, πρόκληση, παραμύθι), ή ακόμα η επιστήμη στην καθημερινότητά των μαθητών (μαθαίνω το σώμα μου μέσα από το χορό ή τα αθλήματα). Έτσι τα παιδιά καλούνται τα ίδια να εντοπίσουν προβλήματα που τους απασχολούν αλλά το σημαντικότερο να προτείνουν διαφορετικές και δημιουργικές ιδέες για την επίλυσή τους.

Κλείνοντας, υπάρχουν πολλές άλλες ιδέες που μπορούμε να εφαρμόσουμε ως εκπαιδευτικοί στην τάξη και οι οποίες προάγουν τη δημιουργικότητα. Έτσι λοιπόν, ας τολμήσουμε να αλλάξουμε τη διάταξη της τάξης, να βάλουμε μουσική σε κάποιες δραστηριότητές μας, να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να ζωγραφίσουν και να μας πουν πώς ένιωσαν (art therapy), να κάνουμε χιούμορ μαζί τους και να τους παρακινήσουμε να κάνουν μια τρέλα ή να που κάτι ανόητο, να κρατήσουν ημερολόγιο μια μέρας και να προχωρήσουν σε αναστοχασμό των ενεργειών τους, να κινηθούν με διάφορους τρόπους στην τάξη, να υποδυθούν θεατρικούς ρόλους και τέλος, να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες εκτόνωσης και αποφόρτισης αλλά και διαλογισμού.

Μαρίνος Αχιλλέως, Εκπαιδευτικός